Ugonjwa huu unasabishwa na kuwepo au kutengenezwa kwa aina ya mawe
katika kibofu au mfuko
wa nyongo. Tatizo hilo linaonekana kuongezeka kwa kasi katika nchi
zinazoendelea ikiwamo
Tanzania,
lakini linazisumbua zaidi nchi zilizoendela.
Gallstones huwapata zaidi wanawake kuliko wanaume na zaidi walio na uzito
mkubwa, wanene
kupita kiasi wenye umri kati ya miaka 40 hadi 50 hivi.
Hii haimaanishi kwamba walio na umri chini au juu ya hapo hawawezi kupata
ugonjwa huu au walio
na uzito wa wastani au wembamba wanakwepa tatizo hili.
Huwapata pia watu walio na kisukari, kupoteza uzito kwa haraka, wajawazito,
kunywa pombe,
kuwepo na historia ya mwanafamilia wa karibu aliyepatwa na ugonjwa huu na
kadhalika.
Ni kwa jinsi gani tatizo hili linatokea?
Ni vigumu kuelezea hapa na mtu wa kawaida akaelewa, kwani hilo ni tatizo la
kitaaluma zaidi.
Ingawa kwa uchache moja ya sababu ni kuganda kwa mafuta katika mfuko wa
nyongo, au mfuko
huo kushindwa kufanya kazi yake kama kawaida.
Dalili za ugonjwa huu ni pamoja na maumivu ya mara kwa mara upande wa juu
kulia katika tumbo.
Maumivu haya huweza kuwa endelevu, huelekea pia upande wa kulia mgongoni
au kwenye bega.
Kuhisi kichefuchefu mara kwa mara na kutapika, kushindwa kula chakula chenye
mafuta, kupata
homa, kubadilika na kuwa wa manjano. Ni muhimu mgonjwa anapopatwa na
maumivu makali
yasiyovumilika na homa, akimbizwa hospitali haraka iwezekanavyo na pale mgonjwa anapokuwa
wa manjano pia ni muhimu akaenda hospitali mapema zaidi.
Uchunguzi
Vipimo vya mwanzo, ambavyo mgonjwa atahitajika kufanya ni kuangalia uwezo wa
ini kufanya kazi
kupitia kwenye damu, vipimo vingine ni ultrasound ya tumbo, Ct scan, MRCP-
magnetic resonance
cholangiopancreatography
Matibabu
Katika kutibu ugonjwa huu, iwapo mawe mawe ni ya muda mrefu, mengi au kubwa, upasuaji wa
kutoa mawe na mfuko wa nyongo huhitajika.
Upasuaji uhitajika pia pale mawe yanapoleta matatizo makubwa katika mwili (complications), mfano
homa kali(acute cholecystitis, gall bladder empayema), upasuaji ndiyo njia bora ya kutibu ugonjwa wa mawe.
Kutokana na kukua kwa teknolojia, upasuaji huweza kufanywa kwa vifaa maalumu na kompyuta pia
(laparoscopic cholecystectomy).
Pia kuna njia ya kutumia kifaa maalumu bila kupasua. Kifaa hiki
hutoa aina fulani ya miale, ambayo hulisagasaga jiwe (extracorporeal shockwave lithotripsy) ni
vyema ifahamike kwamba utumiaji wa teknolojia katika nchi zetu ni aghali na walio wengi katika
nchi hizo hawawezi kuzimudu gharama hizo ikilinganishwa na upasuaji wa kawaida.
Iwapo mgonjwa hawezi kustahimili upasuaji kutokana na sababu maalumu, au jiwe ni dogo sana,
au sababu nyingine yeyeto ile kulingana na uamuzi ya mtaalamu, basi mgonjwa huweza kupewa
dawa maalumu kwa ajili ya kuyeyusha jiwe hilo. Hata hivyo tatizo katika dawa hizo ni kwamba kuna
uwezekano wa mawe kurudi tena (recurrence) ndani ya mwaka mmoja kwa asilimia zaidi ya 12 na
kwa zaidi ya asilimia 60 ndani ya miaka 10, kulingana na tafiti mbalimbali za kisayansi zilizofanyika.
Piia kuna uwezekano mkubwa wa dawa kushindwa kufanya kazi kabisa na hivyo upasuaji kubaki
kuwa ndiyo dawa ya mwisho.
Matatizo makubwa yayoweza kuletwa na ugonjwa wa mawe katika kibofu cha nyongo na
kuhatarisha maisha ya mgonjwa ni kama:
• Kupata homa kali na maumivu makali ya tumbo upande wa juu –acute cholecystitis, ambapo
hupelekea mgonjwa kulazwa hospitali, kupangiwa upasuaji.
• Jiwe kutoka katika mfuko na kuingia katika mrija mkuu wa kusafirisha nyongo kwenda katika
utumbo mwembamba na kuuziba mrija huo, hivyo mgonjwa kupata maumivu na kubadilika kuwa wa
manjano (common bile duct calculi abstraction), upasuaji wa haraka huhitajika, au kutumia
teknologia bila kupasua kwa kutumia kifaa maalumu kutoa jiwe hilo-ERCP hii niteknologia ya kisasa
(hatuna huduma hii hapa nchini).
• Mfuko wa nyongo kutunga usaha (empyema/suppurative cholecystitis), au kutoboka, au kuoza na
kuharibika kabisa( gangrenous gall balder), huhatarisha zaidi maisha ya mgonjwa.
• Jiwe kuteleza na kuziba mrija wa kongosho, hivyo kusababisha maumivu makali- acute caliculi
pancreatitis.
• Mawe kusababisha kuwepo kwa saratani ya mfuko wa nyongo.
Natibu huo ugonjwa bila upasuaji ndani ya wiki moja. Unaweza kunitafuta kwenye email: riahradhey@yahoo.com
ReplyDeleteIbrahim nahitaji matibabu ya gallstones. Nawezaje kukupata?
DeleteNahis maumivu upande wa kulia juu ya tumbo had mgongon nlivyopiga ultrasound wakasema nyongo imejaa dat y nahis maumivu makali sa nashindwa kuelewa imejaa nini nliuliza wakasema hyo nikawaida tyu nikapewa dawa za kutumia kidgo nafuu but maumivu yako pale pale...je ni mawe yamejaa?😢😢😢😢
ReplyDelete