SEHEMU YA PILI; SHINIKIZO LA DAMU LA JUU (HYPERTENSION)

 

MAKALA HII INATOKA SEHEMU YA KWANZA NA HII NI SEHEMU YA PILI

SABABU ZA KUPANDA SHINIKIZO LA DAMU

Shinikizo la damu hupanda wakati damu

nyingi inapopita mshipani au wakati

mshipa unapokuwa mwembamba.

Mtu anaweza kupata ugonjwa huu kwa

mambo yasiweza kuepukika na mambo

yanayoweza kuepukika.

Mambo yasiyoweza kuepukika mfano

kurithi tatizo la kupanda kwa shinikizo la

damu kupitia kuzaliwa pamoja kwenye

familia yenye watu wenye shinikizo la damu

la juu.

Pia inasemekana kwamba uwezekano wa

kupata tatizo hilo huongezeka mtu

anapozidi kuzeeka na kwamba wanaume

wenye asili ya afrika wanakabili uwezekano

mkubwa zaidi wa kupata ugonjwa huo.

Mambo unayoweza kuepuka ni pamoja na

matumizi ya chumvi (Sodium). Hii inahusu

hasa wagonjwa wa kisukari, watu ambao

shinikizo la damu hupanda sana, wazee na

watu fulani weusi.

Mafuta mengi katika damu yanaweza

kufanyiza utando wa kolesteroli

(Cholesterol) kwenye kuta za ndani za

mishipa. Hivyo, mishipa huwa myembamba

na shinikizo la damu huongezeka.

Watu ambao ni wazito kupita kiasi kwa

asilimia 30 wanaweza kupata tatizo la

kupanda kwa shinikizo la damu.

Uvutaji wa sigara unaweza kusababisha

utando mgumu wa mafuta kwenye kuta za

mishipa, ugonjwa wa kisukari, mshtuko wa

moyo na kiharusi.

Ijapokuwa uthibitisho unapingana, kafeini

inayopatikana katika kahawa, chai na

vinywaji vya kola yaweza kusababisha

tatizo la kupanda kwa shinikizo la damu.

Kunywa kileo mara nyingi na kupita kiasi na

kutofanya mazoezi kwaweza kuongeza

shinikizo la damu.

DALILI NA ISHARA (SYMPTOMS & SIGNS) ZA

KUPANDA SHINIKIZO LA DAMU

Mara nyingi watu wenye shinikizo la damu

la juu hawana dalili za moja kwa moja na

huwa inagundulika baada ya kufanya

uchunguzi kwa kawaida au wakati

maangalizi ya afya yanafanywa kwa sababu

nyingine.

Watu wengine wenye shinikizo la damu la

juu huwa wanapata maumivu ya kichwa

(Haswa nyuma ya kichwa mara nyingi

nyakati za asubuhi), pamoja na

kuchanganyikiwa, kizunguzungu, kelele

sikioni (Mvumo au Mazomeo masikioni),

kutoweza kuona vizuri au matukio ya

kuzirai.

KUJUA KAMA SHINIKIZO LA DAMU

LIMEPANDA

Pale mtu anapokuwa na dalili za kupanda

kwa shinikizo la damu, hupaswa kufika

kwa wataalamu wa afya kwa ajili ya

kufanyiwa uchunguzi ili kubaini kama

shinikizo la damu limepanda.

Vipimo vya shinikizo la damu vinapatikana

katika vituo vya afya na wajuzi mbalimbali

wa afya wanaweza kuvitumia.

Kipimo kimoja cha shinikizo la damu

hakimaanishi kupatikana au kuugua

ugonjwa huo, inanidi kupimwa zaidi ya

mara mbili kwa nyakati tofauti.

Kama shinikizo lako la damu liko juu, ni

muhimu kufanyiwa uchunguzi zaidi wa

matatizo mengine ya kiafya.

Vipimo vingine ni pamoja na kuchunguza

damu ili kufahamu wingi wa kolesteroli

(Cholesterol) mwilini, kupimwa BUN na

electrolytes, kuchunguza mkojo (Urinalysis),

ECG, Echocardiography na pia ultrasound ya

figo.

JINSI YA KUISHI NA SHINIKIZO LA DAMU LA

JUU

Mabadiriko ya maisha hupendekezwa ili

kushusha shinikizo la damu lililopanda

kabla ya kuanza matumizi ya dawa za tiba

(Antihypertensives).

1.  Kudumisha uzito wa mwili wa kawaida.

Kwa mfano Mwili Molekuli Index (BMI) ya

20-25 kg/m°2

2.  Kupunguza kiasi cha chumvi (Sodium)

unachotumia.

Kupunguza ulaji wa sodium kwa < 100

mmol/siku (<6g ya kloridi sodium au < 2.4

g ya sodium kwa siku).

3. Kufanya mazoezi kwa ukawaida.

Kushiriki katika shughuli za mara kwa mara

za kimwili kama vile kutembea upesi kwa

dakika 30 au zaidi.

4.  Usinywe sana kileo.

Watafiti fulani wanasema kwamba

wanaume walio na ugonjwa wa kupanda

kwa shinikizo la damu hawapaswi kunywa

zaidi ya mililita 30 za kileo kila siku,

wanawake na vilevile watu ambao si wazito

sana hawapaswi kunywa zaidi ya mililita 15

za kileo.

Kileo cha mililita 30 kinalinganishwa na

mililita 60 za vinywaji aina ya Spirits kama

wiski & vodka, kadhalika mililita 240 za

divai (Wine) au mililita 720 za pombe (Beer).

5.  Kutumia lishe yenye matunda na mboga.

Kwa mfano angalau visehemu vitano kwa

siku.

6.  Kula vyakula vingi vyenye potasiamu,

magnesi na kalisi.

Uchunguzi mbalimbali unaonyesha

kwamba kula vyakula vingi vyenye

potasiamu na kalisi kwaweza kupunguza

shinikizo la damu.

7.  Dhibiti mfadhaiko.

8.  Acha kuvuta sigara.

9.  Dhibiti kiwango cha kolesteroli

(Choresterol).

10.  Dhibiti ugonjwa wa kisukari.

11. Usitumie dawa zinazoweza kuongeza

shinikizo la damu.

MWISHO