IFAHAMU TEKNOLOJIA MPYA YA KUBAINI CHANZO CHA KIFO

 

WAKATI mageuzi yakiendelea kwenye

ulimwengu wa sayansi na teknolojia,

wataalamu hawajalifumbia macho tatizo

la utata wa baadhi ya vifo.

Waliobobea katika eneo hilo la

kuchunguza maiti ili kubaini

kilichomsababishia mhusika mauti, sasa

wamekuja na mbinu mpya, ambapo si

lazima tena kumpasua marehemu kama

ilivyozoeleka. Kwa misingi hiyo, wale

watu wenye ‘nyoyo ndogo’ waliokuwa

wanajihisi vibaya marehemu wao

kupasuliwa, wengine kwa imani

kwamba kuna kitu kinatolewa huko,

sasa watapata pumziko walau kwa

upande huo.

Njia mpya sasa ni kuuangaza mwili kwa

mwanga wa kompyuta, wenyewe

wakiita CT Scanner, ili kuchunguza

kilichosababisha kifo. Njia hii inatumika

pia kubaini viungo vya mwili

vilivyovunjika, kuteguka au hata ikiwa

mtu ana aina fulani ya ugonjwa ambao

mashine husika inaweza kuubaini.

Pamoja na picha hiyo kupigwa maeneo

yanayotakiwa katika mwili wa

marehemu, tishu au ogani kwenye

shingo huchomwa kidogo tu ili

kufanikisha ufuatiliaji wa mishipa, na

kukamilisha uchunguzi huo.

Teknolojia

hiyo ya kisasa zaidi, wataalamu

wanasema, imeshafanywa mara kadhaa

na matokeo yake yamekuwa ya uhakika

kwa asilimia 80 kwenye kung’amua

chanzo cha kifo.

Hiyo ni hatua kubwa na muhimu

kwenye eneo hilo kwa madaktari, kwa

sababu itaondoa adha iliyokuwa

imezoeleka siku na miaka iliyopita, ya

kupasua mwili wa mhusika ili viungo

nyeti, si vya siri, vipate kukaguliwa na

hatimaye wataalamu wabaini

kilichosababisha kifo.

Uvumbuzi huo umefanywa na Chuo

Kikuu cha Leicester, kilichopo jijini

Leicester, Leicestershire nchini

Uingereza. Kiongozi wa wataalamu hao

ni Profesa Guy Rutty. Kwa ugunduzi huo,

ni wazi kwamba, walau kwa wakati ujao

katika hata nchi zote itakuwa rahisi

kupata uamuzi unaokubalika kuhusu

nani alifia wapi na kipi chanzo cha kifo

chake na huenda utata unaokumba vifo

vingi sasa ukafutika.

Utamaduni katika nchi nyingi, zikiwamo

Marekani na Uingereza, umekuwa ni

kwamba baada ya vifo polisi ndio

wanachunguza sababu zake, na hata

pakiwa na utata, korti husimamia, huku

ofisa anayechunguza vifo na kutoa vyeti

vyake (coroner) akisubiri tu kutoa taarifa

yake kama kubandika stempu kwenye

bahasha au kupiga muhuri kugusa

stempu na bahasha yake.

Ugunduzi huo bila shaka utabadili

taratibu, na si ajabu hata sheria na

kanuni zikabadilishwa, ili kuokoa muda

na kuondoa kutofautiana kati ya watu

kwenye masuala hayo yamekuwa

yakichukua muda mrefu na kuwaacha

ndugu katika majonzi kwa kufuatilia

mambo ya mpendwa wao, huku

ikijulikana wazi kwamba hatarejea

kwenye dunia hii, hata iweje.

Tayari Profesa Rutty ametunukiwa tuzo

na mamlaka husika, kwa sababu ya kazi

yake hiyo, aliyoianza muda mrefu

uliopita, akiipa jina ya ‘Operesheni

Tochi’. Wataalamu wanasema kwamba,

teknolojia hiyo mpya itatumika kwa

ufasaha katika kuchunguza sababu ya

vifo vya kawaida na vile visivyo vya

kawaida, iwe kwa mtu mmoja au hata

kwa wengi wanaokufa kwa wakati

mmoja.

Tena, teknolojia hii itakuwa habari

njema kwa watu walio kwenye makundi

ya kiimani, ambayo kwa miaka kadhaa

sasa, wamekuwa wakipinga upasuaji

wa wafu ili kubaini sababu ya vifo vyao.

Profesa Rutty na wasaidizi wake katika

mradi huo tayari wamechapisha mada

ya kazi yao kwenye jarida la kimataifa la

masuala ya afya liitwalo ‘International

Journal of Legal Medicine’.

Humo wameeleza teknolojia waliyotumia

kufikia mafanikio hayo na protokali

iliyofuatwa tangu kwa mtafiti mmoja

huru hadi mwisho, chini ya Taasisi ya

Taifa ya Utafiti wa Afya (NIHR) ya

Uingereza. Profesa Rutty aliye kwenye

kitengo cha utafiti wa saratani chuoni

Leicester, anasema kwamba utafiti huo

utasaidia sana na kubadili jinsi ya

kushughulikia maiti katika kipindi

kijacho.

Kwamba uchunguzi wa maiti si kitu cha

kawaida sana au kinachofuatiliwa kwa

karibu na watu wengi, na pia wapo

ambao wamekuwa wakichukia watu

wao, kwa maana ya ndugu, rafiki au

wana dini au itikadi moja kupasuliwa

baada ya kufariki dunia.

“Kabla ya utafiti huu, pasipo kutumia

angiografia, vifo vitokanavyo au

kuhusishwa na matatizo ya moyo

havikuweza kuchunguzwa na kupatiwa

sababu kwa uhakika kwa njia ya utafiti

(Post mortem) kwa CT Scan, kwa hiyo

tulihitaji kutafiti na kubaini mfumo

ambao ungetuwezesha kufanya hivyo,”

anasema, huku akifurahia kufanikiwa

kupata mfumo wenyewe.

Profesa Rutty alishirikiana na Profesa

Bruno Morgan na wengine kwenye

kitengo cha radiolojia, na wakabuni na

kufanikisha mfumo wa kumchoma

marehemu kidogo tu shingoni wakati

wa kuchukua picha hiyo kwa kompyuta

(scanning).

“Kuchoma huko husaidia kufuatilia moja

kwa moja mishipa ya moyo, ni teknolojia

isiyo ghali, rahisi kuifanya na yaweza

kutumiwa kwa aliyefariki dunia kwa kifo

cha kawaida na kisicho cha kawaida,

cha mtu mmoja au cha watu wengi,”

inasema taarifa ya Chuo Kikuu cha

Leicester kwa vyombo vya habari.

“Tulikuwa kitengo cha kwanza duniani,

kwa kutumia elimu yetu, kupendekeza

matumizi ya angiografia kama njia ya

kuepukana na aina zilizopitwa na wakati

za kutafiti chanzo cha vifo, na pia ni wa

kwanza kuweka bayana maendeleo

yake... makundi mengine yamefanya

angiografia ya mwili mzima ambayo

huchukua muda mrefu, ni ghali na si

rahisi kutekelezwa kwenye uchunguzi

wa kila siku katika Uingereza,” Profesa

Rutty anajigamba.

Mada nzima ya utafiti iliyowasilishwa na

kuchapwa, inaonesha matokeo ya

majaribio 24, huku timu nyngine ya

Chuo Kikuu ikipewa jukumu la kupitia

mengine 200, ili kupitia teknolojia

tuliyotumia na kujenga msingi mkubwa

zaidi wa ushahidi. Matokeo ya utafiti

huu hayakupokewa kimya kimya,

yalikuja na mwangwi kutoka kwa

wataalamu na wasio wataalamu

kadhalika.

Mmojawapo ni kutoka nchini Marekani.

Huko, Mohit Joshi, akiwa Washington,

makao ya serikali, akiliandikia jarida

liitwalo ‘International Journal of Legal

Medicine’, anasema wanasayansi wa

Uingereza wamegundua teknolojia

kubwa, lakini itakayotumiwa kirahisi.

Kwamba teknolojia hiyo ni mapinduzi

makubwa kwenye utafiti wa vifo na

itapunguza gharama za awali

zilizoingiwa na watu na taasisi

mbalimbali kubaini sababu za vifo.

Joshi, pia, anagusia kwamba ugunduzi

huo utatoa faraja kwa vikundi vya imani

visivyopenda maiti kupasuliwa.

Ilitarajiwa kwamba, England na Wales

zingepunguza haraka idadi ya utafiti wa

vifo kwa kutumia njia ya zamani, kwa

asilimia 60. Profesa Derrick Pounder

anasema kwamba kiwango cha utafiti

wa maiti 110,000 coroner kwa kila maiti

500,000 ni kikubwa, kwa hiyo kwa

kutumia teknolojia hiyo mpya itakuwa

rahisi.

Akiandika kwenye jarida la ‘Royal Society

of Medicine’, anasema kwamba katika

Scotland ni asilimia sita, ikilinganishwa

na 22 ya England na Wales. Hata hivyo,

Profesa Pounder anayetoka Chuo Kikuu

cha Dundee, anashangaa sababu ya

watu wengi kiasi hicho wanataka

kuchunguza sababu za vifo.

Haoni kwa nini, hufika mahali serikali

ikaingilia mambo ya kifamilia na kuagiza

uchunguzi wa maiti wengi kubaini

sababu za vifo vyao. “Japokuwa utafiti

wa ndani ni zana muhimu kwenye

uchunguzi wa kisasa wa sababu za vifo,

si sahihi kila kifo kukifanyia uchunguzi

kiasi hicho. maiti wachunguzwe pia

kwa kuangaliwa nje, ni gharama nafuu.

Kuwe na uwiano kati ya uchunguzi

unaoagizwa na serikali na ule wa ndugu

au wadau,” anasema.