HATARI: DAWA, KEMIKALI ZINAVYOSABABISHA WATOTO KUZALIWA NA VIUNGO VISIVYOKAMILIKA

Dawa zinazoleta madhara si zile

zinazotumika mara kwa mara, lakini kwa

bahati mbaya wapo wanawake

wanajigundua kwamba wamebeba ujauzito

na hawa wanajikuta wakitumia dawa hizo

ambazo mwishowe zinawaletea madhara

katika ujauzito na hawezi kugundua mpaka

atakapojifungua japokuwa wapo ambao

mimba zao huharibika.

Hili ni tatizo kubwa na ambalo linazidi

kujitokeza, lakini ambalo kama litaachwa

liendelee lilivyo litaiangamiza jamii

Kujifungua mtoto asiyetimia viungo vyake

vyote, mwenye matatizo ya viungo au

viungo visivyo vya kawaida hutokana na

vitendo au matukio hatarishi yaliyofanyika

katika mwili wa mama, kuanzia siku moja

hadi miezi mitatu tangu mimba kutungwa.

Kitu chochote ambacho ni sumu, dawa,

kemikali, mionzi na mgawanyiko wa seli

wakati wa uumbaji  wa mtoto zimetajwa

kuwa sababu kuu za tatizo hilo.

Madaktari mbalimbali wanazungumza na

wametoa sababu mbalimbali huku

wakisisitiza kuwa mpaka sasa dunia bado

haijapata sababu maalumu inayosababisha

matukio kama hayo kutokea, lakini zipo

sababu  zinazoaminika kuwa chanzo cha

hayo.

Dk Cyriel Massawe Daktari Bingwa wa

Magonjwa ya Wanawake na Afya ya Uzazi

wa Hospitali ya Taifa ya Muhimbili anasema

mwanamke mjamzito hashauriwi kunywa

dawa ya aina yoyote ile kama hajapata

ushauri kutoka kwa daktari ni kutokana na

baadhi ya dawa kuainishwa kwamba

huenda yanaweza kuchangia kuvuruga

uumbaji siku za mwanzo za ujauzito.

 “Hali hiyo husababisha seli

kushindwa kugawanyika vizuri kila moja

kwenda kufanya kazi ile inayokusudiwa

katika uumbaji wa mtoto hapo ndipo tatizo

huanza kutokea.”

 

Mfano kuwa tatizo kubwa

linalowapata watoto walioungana pia

linaweza kusababishwa na kutogawanyika

vizuri kwa seli wakati wa utungwaji wa

pacha.

“Mfano mzuri ni watoto walioungana, hawa

ni wale wa mfuko mmoja. Yai moja

linapogawanyika mara mbili ni nadra

kutokea kosa, lakini katika uumbaji seli

zikishindwa kugawanyika vizuri na kufanya

uumbaji uliotimifu hapo pacha wataungana

matumbo, migongo, vichwa na sehemu

zingine za mwili au mmoja asitimie kama

ilivyotokea hivi karibuni,”

Iwapo mama hakutumia vidonge

au dawa za aina yoyote basi yawezekana

tatizo ni la kiasili na hali hii hutokea katika

hatua za mwanzo wa ujauzito na hata

mwanamke akienda hospitali huambiwa

kwamba atajifungua watoto mapacha lakini

hali huwa ndivyo sivyo.

Kuna idadi kubwa ya

wanawake ambao hutumia dawa miezi ya

mwanzo kabla ya kujigundua kwamba

ameshika mimba  huathirika zaidi.

“Dawa zinazoleta madhara si zile

zinazotumika mara kwa mara, lakini kwa

bahati mbaya wapo wanawake

wanajigundua kwamba wamebeba ujauzito

na hawa wanajikuta wakitumia dawa hizo

ambazo mwishowe zinawaletea madhara

katika ujauzito na hawezi kugundua mpaka

atakapojifungua japokuwa wapo ambao

mimba zao huharibika,”

Daktari Bingwa wa Upasuaji wa Watoto

katika Hospitali ya Muhimbili, Dk Zaitun

Bokhary anasema mama mjamzito hutakiwa

kutumia dawa za ‘folic acid’ kabla na baada

ya ujauzito ili kuepuka kujifungua mtoto

mwenye tatizo la kichwa kikubwa

(Hydrocephalus) na Mgongo wazi (spina

bifida).

“Kama una mpango wa kupata mtoto siku

za usoni unashauriwa kutumia virutubisho

vya aina ‘folic acid’ hata kama unayo afya ya

kutosha na unapata mlo kamili. Na mara

baada ya kupata ujauzito endelea kutumia

kirutubishi hiki kwa muda wa wiki 12 za

ujauzito,” anasema Dk Bokhary

Dawa hizo huepusha mama

kupata mtoto mwenye tundu la uti wa

mgongo, kichwa kikubwa na midomo

iliyopasuka.

“Vipo vyakula vingi ambavyo vina

mchanganyiko wa folic Acid mfano spinach,

sprouts, broccoli, maharagwe (green beans),

na viazi, juice ya machungwa na

maparachichi,” 

Iwapo mama aliwahi

kupata mtoto mwenye tundu kwenye uti wa

mgondo, au  anatumia dawa za kifafa,

kisukari au seli mundu (sickle cell anemia) ni

vyema akatumia dozi ya juu ya folic acid.

Mtaalamu wa Afya-

anasema inakadiriwa watoto 200,000

huzaliwa na matatizo haya kila mwaka

duniani na zipo sababu mbalimbali

zinazosababisha matatizo haya. “Kwa

asilimia 60 hadi 70 hakuna sababu

iliyothibitishwa wengi wanasema ni sababu

za urithi na vinasaba.

Sababu nyingine ni

vimelea maradhi, dawa au sumu” anasema

Shita anabainisha baadhi ya dawa mabazo

kitaalam huitwa ‘teratogenic drug’  ambazo

zimekuwa mwiba mkubwa kwa wajawazito

na kusababisha wengi wao kujikuta

wanaathiri watoto wao wakiwa tumboni,

dawa hizi huweza kupita katika kondo la

nyuma (placenta) na kumuathiri mtoto aliye

tumboni.

“Ili kumaliza tatizo hili wanawake wote

wajawazito wanashauriwa kumwona

daktari kabla ya kutumia dawa ya aina

yoyote ile, hata hivyo ni vema wakawa

wawazi ila wengi wao wamekuwa wasiri

kueleza hali zao wanapokuwa kwa daktari,

baadaye anaandikiwa dawa zenye madhara

kwa ujauzito lakini daktari akijulishwa

atajua dawa ipi ni salama kwa mjamzito,”

Madaktari wamezitaja dawa zinazoweza

kusababisha matatizo hayo nanamna

zinavyoweza kuleta madhara ni zile za

antibiotiki  kama Tetracycline na klorofeniko.

Kitaalamu madawa haya hayatakiwi

kutumiwa na mama mjamzito kwani kwa

kufanya hivyo katika kipindi cha awali

hupelekea mifupa na meno  kuwa na

matatizo.

Dawa nyingine ni Metronidazole (flagilly)

ambapo wataalamu wanasema kama mama

atazidisha dozi inaweza kuleta madhara.

Phenytoin

Dawa ya Phenytoin inayotumika kutibu

magonjwa ya akili-mfumo wa fahamu kama

kifafa  huweza kuleta  madhara katika

ubongo, seli  za nyuma ya koo na matatizo

ya maumbile ya uso.

Dawa nyingi za kutibu saratani zina

kemikali  hivyo nazo huingia na kuzuia

ukuaji wa seli.

Vitamin A-retinol

Kuzidisha dozi ya kirutubisho hichi

husababisha watoto kuzaliwa na maumbile

yasiyo ya kawaida. Kama vile  mdomo

sungura (cleft) na uti wa mgongo kuwa

wazi, au tumbo kuwa bila ngozi, matatizo

sehemu za uso.

 Hizi ni dawa za vitamin A lakini hutakiwa

kutumika kwa umakini mkubwa kwani

zikizidi husababisha matatizo.

Matukio ya nyuma

Septemba 15 mwaka huu katika kitongoji

cha Changanyikeni kijiji cha Gissambalang,

Wilaya ya Hanang’, Mkoa wa Manyara Nchini Tanzania

mwanamke mmoja aliyetambuliwa kwa jina

la Mwanjaa Masagati alijifungua mtoto wa

kike mwenye vichwa viwili vilivyokuwa na

uso wa mbele na nyuma. Hata hivyo mtoto

huyo alifariki dunia baada ya kuishi kwa

muda wa saa moja.

 

Katika tukio jingine Februari 20, mwaka

huu pacha wa kiume (Elikana na Eliud)

walizaliwa Kata ya Uyole jijini Mbeya wakiwa

wameungana sehemu ya kiunoni.

Pili Hija (24),  mkazi wa Jang’ombe, Zanzibar

alijifungua watoto walioungana, huku

mmoja akiwa ni kiwiliwili.  Pili alijifungua

mapacha hao Agosti 18, 2013, nyumbani

kwake na baadaye kupelekwa kwenye

Hospitali ya Mnazi Mmoja, Zanzibar baada ya

watoto kuonekana si wa kawaida.

Mapacha hao walifanyiwa upasuaji Agosti

29, 2013 katika Hospitali ya Taifa Muhimbili

Kitengo cha Tiba ya Mifupa (Moi) chini ya

daktari wa upasuaji wa watoto, Dk Zaituni

Bokhary.

Mtoto aliyebaki ni yule aliyezaliwa akiwa na

kichwa, ilibidi kumuondoa asiye na kichwa

kwa sababu asingeweza kuwa binadamu

kamili. Dk Bokhary alisema hii ni mara ya

kwanza kwa jambo hilo kutokea katika

miaka ya hivi karibuni. Mara ya mwisho

lilitokea mwaka 1984

                            jiepushe na matumizi ya dawa yasiyo na maelekezo